بیوکده

بیوگرافی شکوه قاسم نیا

شکوه قاسم ‏نیا در تاریخ ۱ تیرماه سال ۱۳۳۴ در محله مختاری تهران و در خانواده‌ای متوسط به دنیا آمد. تحصیلات مقدماتی را در تهران گذراند. سپس در سال ۱۳۵۸، قبل از وقوع انقلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاه‌ها، توانست در رشته علوم سیاسی کارشناسی خود را از دانشگاه ملی، (شهید بهشتی فعلی) دریافت نماید.

قاسم نیا فعالیت ادبی خود برای کودکان و نوجوانان را از سال ۱۳۵۹ و با مجله کیهان بچه ها آغاز کرد. به گفته خودش انتشار مجله گلک در سال ۱۳۶۹ بهانه ای شد برای تمرکز او بر شعر خردسال و نخستین مجموعه شعرش با عنوان “ماه و ماهی” توسط انتشارات قدیانی منتشر شد.

از او بیش از ۱۵۰ عنوان کتاب در زمینه ادبیات کودک و نوجوان منتشر شده است. قاسم‌نیا بیشتر برای گروه‌ سنی‌ خردسالان می نویسد. او از آن دسته شاعران و نویسندگانی است که کتاب‌هایش را هم کودکان می پسندند و هم والدینشان. آثاری که توانسته است مهم‌ترین جوایز ادبی حوزه کودک و نوجوان را برای او به ارمغان بیاورد. از جمله کتاب “هلی فسقلی در سرزمین غولها” که موفق به دریافت جایزه کتاب سال کودک و نوجوان در بخش داستان کودک شد.

خانواده

قاسم نیا از خانواده اش اینگونه روایت می‌کند: «تنها دختر خانواده بودم. قبل از من ۵ پسر به دنیا آمده بودند و بعد از من هم یکی به دنیا آمد. دختر یکی یک‌دانه بودم و عزیز خانه. از شیر مرغ و جان آدمیزاد برایم فراهم بود و بنابراین، کمی نازپرورده بار آمدم».

وی زمانی که عضو شورای سردبیری کیهان بچه‌ها بود با “احمد غلامی” ( داستان‌نویس و روزنامه‌نگار و عضو دوم شورای سردبیری کیهان بچه‌ها) ازدواج کرد و حاصل ازدواج آن‏ها دو دختر می‌باشد. خود وی می‌گوید:

«و اما در زندگی خصوصی، دو دختر دارم از عسل شیرین‌تر و یک همسر از برگ گل بهتر، مال و اموال چیز زیادی نداریم جز کتاب برای خودمان و اسباب‌بازی برای بچه‌هایمان، زندگی‌مان فقط از راه قلمزنی می‌گذرد و نه پشت‌میزنشینی و حقوق بگیری. ما بچه‌هایمان را از راه فروش کلمه‌های مان بزرگ می‌کنیم و لذت می‌بریم».

تحصیلات

قاسم نیا از دوران تحصیل خود اینگونه می‌گوید: «در ۶ سالگی به “کودکستان ایران” رفتم و سال بعد به “دبستان ایران” و سال‌ها بعد به “دبیرستان ایران” که این سه، به وسیله سه در آهنی رو به سه حیاط بزرگ، از هم جدا می‌شد. خردسالی و کودکی و نوجوانی من را این درهای بزرگ آهنی به هم وصل می‌کرد.

سال نهم دبیرستان، سال انتخاب رشته بود. می‌خواستم رشته ادبی را در مدرسه ایران بخوانم اما از محله مختاری به خانه‌ای بزرگ و خاطره‌انگیز در خیابان رشت کوچ کردیم و به ناچار مدرسه عوض شد و قرار شد که من دانش‌آموز دبیرستان خوارزمی شوم. “خوارزمی” رشته ادبی نداشت و من بین دو رشته طبیعی و ریاضی، ریاضی را انتخاب کردم. به هر سختی که بود دیپلم ریاضی را گرفتم. نوبت کنکور بود و من الا بختکی در رشته علوم سیاسی دانشگاه ملی (شهید بهشتی) قبول شدم.

دو سه سال اول دانشجویی به خوشی و بی‌خبری گذشت و سال‌های آخر، سال‌های انقلاب بود و هیاهوی توی دانشگاه، بالأخره در سال ۱۳۵۸، قبل از انقلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاه درسم تمام شد و من شدم لیسانسیه علوم سیاسی».

فعالیتهای قاسم نیا در عرصه ادبیات کودک و نوجوان

شکوه قاسم نیا، پس از اتمام تحصیلات دانشگاهی، برای سرگرمی در یک طبقه از خانه‌شان برای تعداد محدودی از بچه‌ها در گروه سنی سه تا پنج سال، مهدکودک خصوصی به نام “عمه جون” را به راه انداخت و برای آن‏ها شعر و قصه می‌ساخت و بدین ترتیب با دنیای بچه‌ها آشنا گشت.

وی ۶ ماه پس از تشکیل مهدکودک خصوصی اش، یعنی در سال ۱۳۵۹، در اولین سمینار “ادبیات کودک در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان”، به منظور استفاده از مطالب در جهت ارتقای بچه‌های مهدکودکش، شرکت کرد. او در سمینار ادبیات کودک با شاعران کودک مانند “مصطفی رحماندوست” و “نیکخواه آزاد” و … آشنا شد. قاسم نیا سپس به مجله “کیهان بچه‌ها” راه یافت و مسئولیت سردبیری صفحه شعر آن را به عهده گرفت و همان زمان بود که با همسرش آشنا شد.

قاسم نیا به ناچار مهدکودک را تعطیل نمود و صفحات “ضمیمه شاپرک” را به کیهان بچه‌ها افزود که محتوای آن به گروه سنی خردسال اختصاص داشت و تمام مطالب آن را خود می‌نوشت. اولین کتاب داستان او با نام “روباه مرغ ندیده” در سال ۱۳۶۵ و اولین کتاب شعرش با نام “مثل یک گل کوچک” در سال ۱۳۶۶ انتشار یافت.

او پس از تأسیس انتشارات “نهاد هنر و ادبیات”، مجله “گلک” را در سال ۱۳۶۹ که ویژه خردسالان بود را راه‌اندازی نمود و سردبیری آن را بر عهده گرفت. از انتشارات نهاد هنر و ادبیات کارهایی خوبی ارائه شد که امتیازاتی را هم به دنبال داشت اما پس از مدتی، قاسم نیا به دلایلی از انتشارات و مجله گلک فاصله گرفت.

وی در سال ۱۳۷۰، از کیهان بچه‌ها جدا شد و پس از آن فعالیت‌های گوناگونی در زمینه شعر، قصه و ترانه‌های کودکانه انجام داد که حاصل آن سرودن ترانه‌های بسیار و انتشار چندین کتاب برای کودکان بود و برای او جوایز بسیاری را به همراه داشت.

او بعد از تولد اولین فرزندش، فعالیت‌های اجتماعی بیرون از خانه را کاهش داد اما کارهای سفارشی و غیر سفارشی بسیاری را در منزل انجام داد تا این که سفارش روی کتاب‏های درسی فارسی اول دبستان را پذیرفت و آثاری از وی در کتاب‌های درسی گنجانده شد.

حدود ۶۰% از کتاب‏های قاسم نیا را داستان‌ها تشکیل می‌دهد. از جمله سروده‌های وی نیز می‌توان به ترانه برنامه‌های تلویزیونی “محله بهداشت”، “علی کوچولو”، “گنجشکک اشی‌مشی”، “عمو پورنگ” و شش فیلم سینمایی کودکان اشاره کرد.

سوابق و مسئولیتها

راه‌اندازی مهدکودک خصوصی “عمه جون”، در سال ۱۳۵۸
از جمله مؤسسین “انتشارات هنر و ادبیات”
عضویت در هیأت مدیره “انتشارات هنر و ادبیات”
مسئول شورای شعر “کیهان بچه‌ها”
سردبیری مجله “کیهان بچه‌ها”
سردبیری “مجله شاپرک”
سردبیری “مجله گلک”، ویژه خردسالان
سردبیری مجله “رشد کودک”
دبیر ادبی روزنامه “آفتابگردان”
عضویت در شورای شعر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
مدیرمسئول و صاحب امتیاز ماهنامه ادبی “شتاب”

سبک قاسم نیا در نگارش

قاسم نیا از معدود نویسندگانی است که با وجود توانایی و آگاهی تکنیکی، به مخالفت و سرپیچی از عرف و نُرم ادبیات کودک پرداخته و به شکل عامدانه به کتاب‏های عامه‌پسند گرایش یافته است. دلیل این گرایش را نمی‌توان تنها به صرفه اقتصادی منحصر دانست و او با اعتقاد و توجیه تئوریک خاصی، نگارش کتاب‏هایش را بر کتاب‏های جشنواره پسند و منتقد پسند ترجیح داده است.

آثار و تألیفات

اشعار
دست کوچولو پا کوچولو
ماه و ماهی
خاله ریزه و قاشق سحرآمیز، ۳جلد
خاله سوسکه و آقا موشه، ۳جلد
مثل یک گل کوچک
بوی گل نارنج
به خاطر خروسه
صدا آموزی، کمک درسی اول ابتدایی، مجموعه شعر
نی‌نی مامانی قاقا می‏خواد
مامان بیا جیش دارم
داداشی، ۶ جلد، مجموعه شعر
شازده کوچولو، ۶ جلد
کلاغه به خنده افتاد
ترانه‌های کودکانه، ۵ جلدی حسنی
موش کوچولو شاعره، مجموعه شعر
لالالالا گل شب بو
میومیو، مجموعه شعر و داستان
اتل متل این گلمه عشق منه، خوشگلمه
ترانه‌های خانه، مجموعه شعر
الو، الو عمو سلام، مجموعه شعر و داستان
سفید سیاه راه‌ راه

داستان‏ها
روباه مرغ ندیده
گلک چه مهربان است
اندازه دنیا
هر گردی، گردو نیست
بقچه گلی
قصه‌ای به شیرینی عسل
یار حسنی و ننه کوچیکه و دختر نارنج و ترنج
ستاره‌ای که افتاد، مجموعه داستان
بزبزقندی و ماجرای تازه
نخودی، مجموعه ۵جلدی
حسنی، ۴جلد
هویجک تنبل، مجموعه داستان
مورچه ریزه، قصه می‌گفت، مجموعه داستان
بارون می‏آد شر شر، مجموعه داستان
آرزوهای کرم کوچولو، مجموعه داستان
کلاغه به خانه‌اش رسید، مجموعه داستان
پسته دهان بسته، مجموعه داستان
آقاموش باهوش، مجموعه داستان
قورباغه خجالتی، مجموعه داستان
کوتوله ناقلا و غول دندان طلا، مجموعه داستان
افسانه‌های شیرین هزار و یک شب، ۲جلد
هلی فسقلی در سرزمین غول‌ها، ۲جلد
آجیل مشکل‌گشا
خروس گردو دزد
لچک قرمزی
افسانه دیو و دختر
مهمان‌های ناخوانده
قصه‌های کوچک برای بچه‌های کوچک
چرا نمی‌خندی؟، لطیفه‌های کودکانه
خوشبوتر از گلاب، (داستان زندگی امام رضا(ع))
کلاغ پر
داستان‌های نخودی
خاله خال خالی
شابی بی‏غوله
گربه‌ای با دم موش
لب خندون، مجموعه داستان

بازنویسی متون کهن
روزی روزگاری

بازنویسی از متون خارجی
فسقلی‏ها، ۲۰ جلد

نمایشنامه کودک و نوجوان
قار و قار و قار، خبردار

جوایز و افتخارات

قطار، قطار مورچه
دریافت لوح تقدیر از چهاردهمین جشنواره کتاب کودک و نوجوان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، در سال ۱۳۸۹

سفید سیاه راه‌ راه
برگزیده مشترک با “مجموعه نی‌نی” اثر بنفشه رسولیان بروجنی و “گنجشک پر، جوراب پر” اثر مریم هاشم‌پور در چهارمین دوره‌ جایزه‌ ادبی پروین اعتصامی، در سال ۱۳۸۹
دریافت لوح تقدیر از چهاردهمین جشنواره کتاب کودک و نوجوان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، در سال ۱۳۸۹

کلاغه به خنده افتاد
دریافت دیپلم افتخار در بخش شعر و داستان از یازدهمین جشنواره کتاب کودک و نوجوان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، در سال ۱۳۸۴

هلی فسقلی در سرزمین غول‌ها
دریافت جایزه “کتاب سال جمهوری اسلامی ایران” در بخش داستان کودک، در سال ۱۳۸۱
دریافت دیپلم افتخار در بخش شعر و داستان از یازدهمین جشنواره کتاب کودک و نوجوان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، در سال ۱۳۸۴

قصه‌ای به شیرینی عسل
دریافت لوح زرین و دیپلم افتخار از هفتمین جشنواره کتاب کودک و نوجوان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، در سال ۱۳۷۶
دریافت رتبه کتاب‏های برگزیده آستان قدس رضوی

گلک چه مهربان است
برگزیده “هشتمین دوره کتاب سال وزارت ارشاد”، در سال ۱۳۶۹
دریافت لوح زرین از دومین جشنواره کتاب کودک و نوجوان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، در سال ۱۳۶۹

بقچه گلی
دریافت دیپلم افتخار از اولین جشنواره کتاب کودک و نوجوان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، در سال ۱۳۶۸

اندازه دنیا
دریافت دیپلم افتخار از “بینال تصویر گران فرانسه”

مروری کوتاه بر آثار قاسم نیا

ماه و ماهی:

این کتاب شامل ۱۴ شعر بسیار زیبا و روان است که بسیاری از آن‌ها تبدیل به سرودهای آشنایی برای کودکان گذشته و امروز شده‌اند. تصاویر کتاب نیز دوست‌داشتنی و زیبا هستند. در صفحات اول کتاب شاعر سخنی با بزرگ‌ترها دارد:
«با کودکان که باشی، هر روز چیزی تازه می‌آموزی و تجربه‌ای نو می‌اندوزی….در دنیای کودکانه، حاصل جمع ۲ با ۲ گاه ۴ نیست!… امروز تجربه‌ای تازه دارم: می‌گویم که شعر خردسال نه تنها محتوای خردسالانه می‌خواهد بلکه قالبی چنین نیز طلب می‌کند…
در یک کلام، شعر خردسال باید آن شعری باشد که ورد زبان مخاطبش شود و او را به شعرخوانی علاقمند کند، نه آنکه در کتاب بماند و خاک بخورد…
و این مجموعه اولین تجربه من است در این زمینه و برای این گروه سنی، و البته خام است و پر اشکال. اما راه بی‌پایان است و شوق آموختن، بسیار. با امید برداشتن گام‌های محکم‌تر و مؤثرتر در آینده».

لب خندون:

این مجموعه شامل ماجراهای عمو و امیر برای گروه سنی الف و ب است که با همکاری “داریوش فرضیایی” (عمو پورنگ) و “امیرمحمد متقیان” و مشارکت “مسلم آقاجان زاده” (تهیه کننده) و “شکوه قاسم نیا” منتشر شده است.

الو، الو عمو سلام:

این مجموعه  نیز با همکاری داریوش فرضیایی (عمو پورنگ) و امیرمحمد متقیان و مشارکت مسلم آقا جان ‏زاده (تهیه‌کننده) و شکوه فاسم نیا انتشار یافته است. در جلد اول این کتاب دو شعر با عنوان “الو، الو عمو سلام” و “روی درخت گیلاس” وجود دارد.

حسنی تو شهر قصه:

کتاب زیبای “حسنی تو شهر قصه” با شعرهای روان و دلنشین و نقاشی‌های جذاب و دوست‌داشتنی در هفت ترانه، داستان‌های معروف ایرانی را با دیدی جدید بیان می‌کنند:
حسنی و کدوی قلقله‌زن
حسنی و طلسم چاه
حسنی و خروس زرگر
حسنی تو شهر قصه
حسنی و بزبز قندی
حسنی و اشی مشی
حسنی و غول چراغ جادو

دست کوچولو پا کوچولو:

کتاب زیبای دست کوچولو پا کوچولو شامل ۱۲ شعر زیبا به نام‌های: “خانه”، “عینک”، “نقاشی”، “مثل انگشتر”، “خروس خوب”، “دست کوچولو پا کوچولو”، “پینه دوز”، “آینه”، “داداش”، “معلم گربه‌ها”، “زنبور” و “نقطه” است. شعرها کوتاه و شیرین و شنیدنی هستند و بعضی از آن‌ها در نوارهای ترانه کودکان مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

خوشبوتر از گلاب:

نگارش این کتاب، ساده، صمیمی و بسیار تأثیرگذار است. اندوه و تنهایی امام جواد (ع)، غریبی امام رضا (ع) در عین بودن در میان یاران، احساس “پسندیده” پیرزن تنهایی که خانه گلی ‏اش به نور حضور گرم امام همواره روشن ماند و درخت آرزوها در خانه او رویید، از لحظات دل انگیز این کتابند. در مجموع با توجه به کمبود کتاب‌هایی با مضمون شخصیت و زندگی امام رضا (ع) برای گروه سنی “ب و ج” مناسب و ارزشمند است اما می‌تواند برای گروه سنی “د” نیز حرف‏های زیادی برای گفتن داشته باشد.

یک اسم و چند قصه:

مجموعه داستانی “یک اسم و چند قصه”، مجموعه ای ۱۵ کتابی شامل داستان‌ها و رمان‌هایی برای بچه‌های گروه سنی خردسال و علاقمند به قصه‌های فانتزی و تخیلی است. در هر جلد از این مجموعه ۳۲ صفحه‌ای که به دبیری شکوه قاسم‌ نیا انتشار یافته، قصه‌هایی درباره‌ موضوعات مختلف از نویسندگان با سابقه‌ در زمینه کودک و نوجوان از جمله: “محمدرضا شمس”، “لاله جعفری”، “ناصر کشاورز”، “طاهره خردور”، “فروزنده خداجو”، “نادر نادری”، “سوسن طاقدیس”، “مجید راستی”، “شراره وظیفه شناس”، “مهری ماهوتی” و “علیرضا متولی” و نیز شکوه قاسم‌ نیا جمع‌آوری شده است. موضوعات اتوبوس، آدم برفی، بزغاله، چتر، درخت، دستکش، ستاره، سنگ، عنکبوت، قابلمه، کلاه، گاو، مداد، جوراب پشمی و چکه، هر کدام ۱۰ قصه در این مجموعه دارند. این مجموعه توانست در سال ۱۳۹۰، جایزه “کتاب فصل” را دریافت نماید و از جمله کتاب‌های برگزیده “دوازدهمین دوره جایزه ادبی شهید حبیب غنی‌پور” در بخش کودک با موضوع آزاد، در اسفندماه سال ۱۳۹۳ معرفی گردد.

اتل متل این گلمه، عشق منه، خوشگلمه:

کتاب “اتل متل این گلمه عشق منه، خوشگلمه”، آلبومی با ۱۸۰ شعر و تصویر کودکانه با شعرهای شکوه قاسم ‌نیا است. قاسم ‌نیا در مقدمه کتاب می‌نویسد که: «این کتاب برای تو و فرزند توست؛ برای هر دویتان! تو ورق می‌زنی و او تماشا می‌کند. تو می‌خوانی و او گوش می‌کند. او گوش می‌دهد و یاد می‌گیرد، تو هم یاد می‌گیری که به او گوش کنی…».